تیمچه حکاک‌ها جایش را به صحن امام داد

تیمچه حکاک‌ها یا فیروزه‌تراش‌ها تا قبل از سال۱۳۱۰ بین سردرِ ساعت، صحن امام و صحن نو تا تالار موزه فرش قرار داشت.

تا قبل از سال۱۳۱۰ صحن امام یا صحن موزه وجود نداشت و سردرِ ساعت به آشپزخانه حضرت و کوچه‌های اطراف باز می‌شد. در دیگری نیز از صحن نو (آزادی) به تیمچه حکاک‌ها باز می‌شد.

در آن تیمچه مرکز عمده خریدوفروش سنگ فیروزه نیشابور و فیروزه‌های تراشیده و سنگ‌های قیمتی دیگر قرار داشت. به تجارت‌خانه و کارگاه‌های فیروزه‌تراشی در آن زمان، حجره حکاکه یا حکاک‌خانه گفته می‌شد.

حدود سال‌های۱۳۰۸ تا ۱۳۱۲ که مرحوم اسدی اقدام به ساختن صحن موزه (صحن امام) کرد، تیمچه حکاک‌ها و آشپزخانه حضرتی تخریب شد. آشپزخانه حضرتی به بست بالاخیابان منتقل گردید و آستان قدس رضوی یک هتل به نام مهمانخانه توس و همچنین آشپزخانه حضرتی را در بست بالا ساخت.

حکاک‌ها یا فیروزه‌تراشان که نتوانستند محلی برای مجتمع خود پیدا کنند، به دیگر سرا‌های مشهد و ازجمله بازار زرگر‌ها که در راهروی زیر نقارخانه قرار داشت، نقل مکان کردند.

طرح احداث فلکه حضرت و همچنین احداث دو خیابان طبرسی و تهران، بافت قدیم تجاری شهر مشهد را به‌کلی دگرگون کرد و سرا‌های قدیمی شهر مشهد که بیشتر در چهارباغ یا محلة نوقان و پایین‌خیابان بودند، بعد‌ها به سرا‌های جدیدی که در اطراف فلکه حضرت و همچنین خیابان تهران ساخته شد، نقل مکان دادند.

سرا‌های قدیمی که موقعیت خود را از دست داده بودند از وضعیت تجاری خاص خود خارج شده و به انبار جمع‌آوری پشم، زیره، بوجاری غلات، حبوبات و همچنین مرکز علافی یا محل معاملات و تولیدات دامی و کشاورزی روستایی تبدیل شدند یا به انبار چوب، ستون‌فروشی و پروازتراشی که در آن زمان از مصالح مهم ساختمانی بود، تغییر کاربری دادند.

احداث فلکه حضرت و دو خیابان تهران و طبرسی باعث شد سرا‌های تخریب‌ شده یا متروکه بار دیگر در اطراف فلکه ساخته شوند و نیاز جامعه بازاری و تجاری مشهد را پاسخ دهند، اما پس از گذشت ۴۰ سال، قسمت بزرگ این سرا در طرح نوسازی سال۱۳۵۶ دگر باره تخریب شد.

* این گزارش پنجشنبه  ۲۶ بهمن ۱۳۹۶ در شماره ۲۷۱ شهرارا محله منطقه ثامن چاپ شده است.